برادر یعنی عباس
ای که خورشید زند بوسه به خاکت ز ادب
ز فروغ تو کند جلوه گری ماه به شب
توئی آن گل که ز پیدایش گلزار وجود
بلبلان یکسره خوانند بنام تو خطب
نیست در آیینه ذات تو جز نور خدا
نیست در چهره تابان تو جز جلوه رب
آیت صولت و مردانگی و شرم و وقار
مظهر عزت و آزادگی و فضل و ادب
نور حق ماه بنی هاشم و شمع شهدا
میوه باغ علی میر شجاعان عرب
***
زهی فرزند حیدر کز رشادت ربود از جملگی گوی سعادت
عیان از دامن ام البنین شد درخشان کوکب زهد و عبادت
به رضوان غبطه میورزند بر او که دارد افسر فیض و سیادت
به مولایش حسن بن علی داشت ز جان عباس اخلاص و ارادت
ادب را بین که ماه از بعد خورشید تجلی کرد هنگام ولادت
ولی پیش از برادر آن علمدار روان شد سوی میدان شهادت.
***
جمال حق ز سر تا پاست عباس به یکتایی قسم یکتاست عباس
شب عشاق را تا صبح محشر چراغ روشن دلهاست عباس
خدا داند که از روز حوادث امام خویش را می‌خواست عباس
اگرچه زاده ام البنین است ولیکن مادرش زهراست عباس
بنازم غیرت و عشق و وفا را از آن دم علقمه تنهاست عباس
که در دنیا بُوَد باب الحوائج شفیع عاصیان فرداست عباس.
***
ای ماه بنی هاشم و ای کان شهامت
وی از تو قوی روز غزا پشت امامت
در وصف تو فرمود چنین سید سجاد
کز رتبه فزون از شهدایی به قیامت
در مکت عشاق جهانی تو مدرس
در کوی وفا ساخته ای تا که قیامت
در محفل جانان توئی شمع دل افروز
افروخته رخ داری و افروخته قامت
آنکس که ندارد بجهان مهر تو در دل
او را نبود بهره بجز رنج و ندامت.
***
چرا ای غرقه خون ازخاک صحرا برنمیخیزی
حسین آمد به بالینت تو از جا بر نمی خیزی
نماز ظهر را با هم ادا کردیم در مقتل
بود وقت نماز عصر آیا برنمیخیزی
خیام کودکان خالی بود از آب و پر غوغا
توای سقای من از پیش دریا بر نمی‌خیزی
منم تنهاوتن های عزیزانم به خون غلطان
چرا بر یاری فرزند زهرا بر نمی خیزی
شکست از مرگ تو پشتم برادر، داغ تو کشتم
که می‌دانم دیگر از خاک صحرا بر نمی‌خیزی.
***
دلم با یاد یاران آسمانی است قدم از داغ گل، رنگین کمانی است
وجودم از غم سقاست لبریز ز اشک بی امان دریاست لبریز
زسوز تشنگی می‌سوزد عباس سرود صبر می‌آموزد عباس
زسوز تشنگی شش ماهه بی تاب. عطش از چشم اصغر می‌برد خواب
نگاه کودکان بر دست سقاست همان سقا که نور چشم مولاست
فقط عباس بوی دجله دارد فرات دیدگانش ژاله دارد
رقیه مشک را دست عمو داد و شرح تشنگی را مو به مو داد
دگر در خیمه ها آبی نمانده به قلب تشنگان تابی نمانده
الا ای باغبان باغ شیعه بیاور مشک آبی از شریعه
عمو جان جان ماوجان اصغر برای کودکان آبی بیاور
دل سقا دگر طاقت نیاورد دوباره رو به سوی بیکران کرد
به سوی سرور آزادگان رفت نمی‌گویم که اودیگر چه سان رفت
چو مولا دید سقا رهسپار است دلش از شور رفتن بی‌قرار است
چو دید آن بازوان پر توان را شکوه و شوکت هفت آسمان را
پدر در خاطراتش زنده گردید وجودش از علی آکنده گردید
بگفتا از غمت دل بی‌قرارم به شوقت لحظه ها را می‌شمارم
زبان دل زبان حال سقاست
دوچشم منتظر دنبال سقاست
کنون عباس در پای فرات است
زعشقش تشنه لبهای فرات است
نظر افکنده بر آب گوارا
چه می‌بینم نمی‌نوشد، خدا یا
گمانم آب از خجلت شود آب
نزد لب بر لبش فرزند مهتاب
دل خود را زنور ناب پرکرد
وجود مشک را از آب پرکرد
بسوی کودکان خیمه برگشت
که ناگه تیر و نیزه آمد از دشت
وجودش غرق باران جفا شد
دو دست پاکش از پیکر جدا شد
خدایا فرصتی، تا جان بگیرد
که مشک آب در دندان بگیرد
بگفتا دیده ای پر اشک دارم
چه غم، بی‌دستم آخر مشک دارم
تمام آبرویم هستی ای مشک
تو بهتر از هزان دستی ای مشک
دل هفت آسمان از غصه لرزید
گمانم مشک سقا پاره گردید
چنان کشتند سقا را زبیداد
که در ارکان عالم لرزه افتاد
***
کربلا لبریز عطر یاس شد
نوبت جانبازى عباس شد
بازوانش مرگ را بى تاب کرد
تیغهاى تشنه را سیراب کرد
تاکنون عبّاسها را دیده اى؟
بوسه اى از دست آنها چیده اى
بنگر این مستان آتش خورده را
بازوان تیر و ترکش خورده را
شیعه یعنى دست بیعت با غدیر
بارش ابر کرامت در کویر
شیعه یعنى هفت وادى اضطراب
شیعه یعنى تشنگى در شطّ آب
آب گفتم، سینه ها بى تاب شد
خیمه ها ازآه و آتش آب شد
آب گفتم، تشنگى بیداد کرد
کود کم بى تاب فریاد کرد
در زبانش شعله آه و عطش
شد زتیر کین گلویش آبکش
آفتاب از روى زین افتاده است
مشک آبش بر زمین افتاده است
کیست این ساقى که بى دست آمده است
کز سبوى تیغ سرمست آمده است
کیست این ساقى که در خون پا نهاد
تیرها را دید و پیشانى گشاد
کیست این ساقى که بر خود پا گذاشت
آب را در حسرت لبها گذاشت
مشک من لبریز آب و آبروست
چشم من با خیمه ها در گفتگوست
اى خدا این مشک را از من مگیر
گر گرفتى، اشک را از من مگیر.
***
شعرى دربارة مصائب امام سجادعلیه السلام
اى تشنه اى که بر لب در یا گریستى
از دیده خون، ز مرگ احبا گریستى
یعقوب آل عصمت اگر خوانمت رواست
چون در فراق یوسف زهرا گریستى
آن جا پدر ز هجر پسر گریه کرد لیک
این جا تو در مصیبت باباگریستى
گاهى به یاد واقعه ى خونین کربلا
گاهى به یاد شام غم افزا گریستى
در ماتم سه ساله ى بى یاور حسین
بر سوزه آه زینب کبرى گریستى
بودى مدام صائم و قائم تمام عمر
روزاشک غم فشاندى وشبها گریستى.
کلمات کلیدی:
روز بیست و چهارم ذی الحجه روز مباهله
خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ»[1]
هر گاه بعد از علم و دانشى که (در باره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانى با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو؛ بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آن گاه مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.
معنای مباهله
مباهله در اصل از ماده «بهل»، (بر وزن اهل) به معنى رها کردن و قید و بند را از چیزى برداشتن است، و از نظر مفهوم متداول که از آیه فوق گرفته شده، به معنى نفرین کردن دو نفر به یکدیگر است، بدین ترتیب که افرادى که با هم گفتگو در باره یک مساله مهم مذهبى دارند در یک جا جمع شوند و به درگاه خدا تضرع کنند و از او بخواهند که دروغگو را رسوا سازد و مجازات کند.
شان نزول آیه
این آیه و آیات قبل از آن در باره هیات نجرانى است که آنها خدمت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، رسیدند و عرض کردند: آیا هرگز دیدهاى فرزندى بدون پدر متولد شود، در این هنگام آیه «إِنَّ مَثَلَ عِیسى عِنْدَ اللَّهِ ...» نازل شد و هنگامى که پیامبر ص آنها را به مباهله دعوت کرد. آنها تا فرداى آن روز از حضرتش مهلت خواستند و پس از مراجعه، به شخصیتهاى نجران، اسقف (روحانى بزرگشان) به آنها گفت:«شما فردا به محمد صلی الله علیه وآله وسلم، نگاه کنید، اگر با فرزندان و خانوادهاش براى مباهله آمد، از مباهله با او بترسید، و اگر با یارانش آمد با او مباهله کنید، زیرا چیزى در بساط ندارد، فردا که شد پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، آمد در حالى که دست على بن ابى طالب علیه السلام، را گرفته بود و حسن و حسین ع در پیش روى او راه مىرفتند و فاطمه سلام الله علیها، پشت سرش بود، نصارى نیز بیرون آمدند در حالى که اسقف آنها پیشاپیششان بود هنگامى که نگاه کرد، پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، با آن چند نفر آمدند، در باره آنها سؤال کرد به او گفتند: این پسر عمو و داماد او و محبوبترین خلق خدا نزد او است و این دو پسر، فرزندان دختر او از على علیه السلام، هستند و آن بانو دخترش فاطمه سلام الله علیها، است که عزیزترین مردم نزد او، و نزدیکترین افراد به قلب او است ...
سید که یکی از اعضای هیئت نجرانی است، به اسقف گفت:«براى مباهله قدم پیش گذار».اسقف گفت: نه، من مردى را مىبینم که نسبت به مباهله با کمال جرأت اقدام مىکند و من مىترسم راستگو باشد، و اگر راستگو باشد، به خدا یک سال بر ما نمىگذرد در حالى که در تمام دنیا یک نصرانى که آب بنوشد وجود نداشته باشد.
اسقف به پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم، عرض کرد:« اى ابو القاسم! ما با تو مباهله نمىکنیم بلکه مصالحه مىکنیم، با ما مصالحه کن، پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، با آنها مصالحه کرد.
و در روایت دیگری آمده است اسقف مسیحیان به آنها گفت:« من صورتهایى را مىبینم که اگر از خداوند تقاضا کنند کوهها را از جا برکند چنین خواهد کرد هرگز با آنها مباهله نکنید که هلاک خواهید شد، و یک نصرانى تا روز قیامت بر صفحه زمین نخواهد ماند[2]
دعوت به مباهله یک دلیل روشن بر حقانیت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم
در آیه فوق خداوند به پیامبر خود دستور مىدهد که هر گاه پس از استدلالات روشن پیشین کسى در باره عیسى با تو گفتگو کند، و به جدال برخیزد، به او پیشنهاد «مباهله» کن که فرزندان و زنان خود را بیاورد و تو هم فرزندان و زنان خود را دعوت کن و دعا کنید تا خداوند دروغگو را رسوا سازد.
در روایات اسلامى وارد شده هنگامى که پاى مباهله به میان آمد نمایندگان مسیحیان نجران از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، مهلت خواستند تا در این باره بیندیشند، و با بزرگان خود به شور بنشینند، نتیجه مشاوره آنها که از یک نکته روانشناسى سرچشمه مىگرفت، این بود که به نفرات خود دستور دادند اگر مشاهده کردید محمد با سر و صدا و جمعیت و جار و جنجال به مباهله آمد با او مباهله کنید و نترسید، زیرا حقیقتى در کار او نیست که متوسل به جار و جنجال شده است، و اگر با نفرات بسیار محدودى از خاصان نزدیک و فرزندان خردسالش به میعادگاه آمد بدانید که او پیامبر خداست و از مباهله با او به پرهیزید که خطرناک است! آنها طبق قرار قبلى به میعادگاه رفتند ناگاه دیدند که پیامبر فرزندانش حسن و حسین علیهما السلام، را در پیش رو دارد، و على علیه السلام، و فاطمه علیها السلام، همراه او هستند و به آنها سفارش مىکند هر گاه من دعا کردم شما «آمین» بگویید، مسیحیان هنگامى که این صحنه را مشاهده کردند سخت به وحشت افتادند، و از اقدام به مباهله خوددارى کرده، حاضر به «مصالحه» شدند و به شرایط «ذمه» و پرداختن مالیات (جزیه) تن در دادند.
مباهله سند زندهاى براى عظمت اهل بیت علیهم السلام
مفسران و محدثان شیعه و غالب مفسران اهل تسنن تصریح کردهاند که آیه مباهله در حق اهل بیت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، نازل شده است و پیامبر تنها کسانى را که همراه خود به میعادگاه برد،فرزندانش حسن و حسین علیهما السلام، و دخترش فاطمه سلام الله علیها و على علیه السلام، بودند، بنا بر این منظور از «ابناءنا» در آیه منحصراً «حسن و حسین»علیهما السلام، هستند، همانطور که منظور از «نساءنا» فاطمه سلام الله علیها، و منظور از «انفسنا» تنها على علیه السلام، بوده است و احادیث فراوانى در این زمینه نقل شده است.
قاضى نور اللَّه شوشترى در جلد سوم از کتاب نفیس «احقاق الحق» مىگوید:« مفسران در این مسئله اتفاق نظر دارند که «ابناءنا» در آیه فوق اشاره به حسن و حسین علیهما السلام، و «نساءنا» اشاره به فاطمه علیها السلام، و «انفسنا» اشاره به علی علیه السلام است.
سپس (در پاورقى کتاب مزبور) در حدود شصت نفر از بزرگان اهل سنت ذکر شدهاند که تصریح نمودهاند آیه مباهله در باره اهل بیت علیهم السلام، نازل شده است، و نام آنها و مشخصات کتب آنها از صفحه 46 تا 76، مشروحا آورده شده است.
زمخشری نویسنده تفسیر «کشاف» که از بزرگان اهل تسنن است در ذیل آیه مىگوید:«این آیه قوىترین دلیلى است که فضیلت اهل کساء را ثابت مىکند».
در کتاب «غایة المرام» از صحیح مسلم در باب «فضائل علی بن ابی طالب» نقل شده است که؛ روزی معاویه به سعد بن ابی وقاص گفت؛ چرا ابو تراب (علی علیه السلام) را سب و دشنام نمی‌گویی؟ گفت؛ از آن وقت که به یاد سه چیز که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، در باره علی علیه السلام، فرموده افتادم از این کار صرف نظر کردم...(یکی از آنها این بود که)،هنگامى که آیه مباهله نازل گردید پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم،تنها از فاطمه و حسن و حسین و على علیه السلام، دعوت کرد، و سپس فرمود:«اللهم هؤلاء اهلى»،خدایا! اینها خاصان نزدیک مناند...
خلاصه؛ مفسران و محدثان و مورخان شیعه عموما اتفاق نظر دارند که این آیة مبارکه در بارة اهل بیت علهم السلام، نازل شده است، و در تفسیر «نور الثقلین» روایات فراوانی در این زمینه نقل شده است.[3]
[1] . سورة آل عمران، آیه 61.
[2] . مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج2، ص 762.
[3] . تلخیص شده از تفسیرنمونه، ج2، ص 578.
کلمات کلیدی:
دهمین پیشوایی معصوم، امام علی النقی علیه السلام
نام مبارک آن حضرت علی، و لقب های مشهورش، هادی و نقی می‌باشد. کنیة آن بزرگوار، ابوالحسن سوم است. پدر بزرگوارش امام جواد علیه السلام، و مادر با کرامتش، سمانه است. آن حضرت در 15 ذی الحجه، سال 212هـ.ق، در چنین روز بابرکتی، در مدینة منوره، دیده به جهان گشود، و چون خورشید فروزان، عالم انسانیت را منور ساخت. سر انجام در سوم رجب سال، 254هـ.ق، در سن 41 سالگی در شهر سامرا، با دسیسة معتز، توسط معتمد عباسی مسموم و به شهادت رسید.[1]
برخی از خبر های غیبی امام هادی علیه السلام
زمانی، مجلس با شکوهى منسوب به یکى از خلفا تشکیل و امام هادى علیه السلام، نیز در آن مجلس دعوت شده بود. وقتى حضرت وارد شد همه به احترام امام علیه السلام برخاستند. در میان آنان جوانى بود که مکرر سخنان بیهوده مىگفت و مىخندید. حضرت خطاب به او فرمود: چرا مىخندى و از یاد خدا غافلى؟ با اینکه پس از سه روز، تو از اهل قبور هستى.
حاضران تعجب کردند. همه منتظر بودند تا ببینند پس از سه روز چه حادثهاى رخ مىدهد. پس از سه روز آن جوان از دنیا رفت و در قبرستان دفن گردید و از اهل قبور شد.[2]
***
شخصى به نام یونس نقاش همسایهى حضرت هادى علیه السلام بود و بیشتر اوقات در خدمت حضرت بود. روزى ترسان وارد شد و عرض کرد: موسى بن بغا نگینى گرانقیمت به من داده تا بر روى آن چیزى نقش کنم، ولى به هنگام کار، آن نگین شکست و دو نیم شد و باید فردا آن را تحویل دهم. اگر صاحبش بفهمد، مرا اذیت مىکند. حضرت فرمود: به منزل خود برو و جز خوبى چیزى نخواهى دید. فردا پیک موسى آمد و گفت: موسى تو را به جهت کارى خواسته است، ایشان می‌گوید؛وقتى پیش وى رفتم،گفت: کنیزهاى من دربارهى آن نگین اختلاف کردهاند، آیا ممکن است آن را دو نیم کنى. من نیز گفتم؛ مرا مهلت بده تا فکرى دربارهى آن بکنم. وقتى داستان را به عرض امام علیه السلام رسانید آن حضرت فرمود: خوب پاسخ گفتى.[3]
گزیده ای از سخنان امام هادی علیه السلام
1- «التواضع أن تعطی الناس ماتحب آن تعطاه»[4] تواضع و فروتنی در این است که با مردم چنان رفتار کنی که دوست داری با تو چنان رفتار شود.
2- «من رضى عن نفسه، کَثُرَ السّاخطون علیه»[5] کسی که از خود راضی باشد، غضب کنندگان بر او زیاد می‌شود. (دشمنان زیادی پیدا می‌کند)
3- «من هانت علیه نفسه فلاتأمن شره»[6] کسی که خود را خوار بشمارد از شر او ایمن مباش، زیرا؛ انسانی که در خود احساس کرامت نکند، به هرکار ناشایستی دست می‌زند.
4- «أذکرْ مصْرعک بین یَدَىِ أهلک، حیث لا طبیب یَمنعک و لاحبیبَ یَنفعک»[7] بستر مرگ خودت را در میان خانوادهات به یادآور، نه طبیبى مانع مرگ تو خواهد شد و نه دوستى به تو سودى مىرساند.
5- «الدّنیا سوقٌ رَبِحَ فیما قومٌ و خَسِرَ آخرون»[8] دنیا بازارى است که گروهى در آن سود مىبرند و گروهى دیگر ضرر مىکنند.
هرکس برای دنیا کار کند ضرر میبیند، زیرا؛ دنیا سرای گذر است و آخرت سرای باقی است، و هرکس هم که برای آخرت کار کند او سود می‌برد، چون میداند روزی باید از این دنیا برود و در این راه باید زاد و توشه داشته باشد.
6- «النّاس فى الدنیا بالأموال و فى الآخرة باالأعمال»[9] مردم در دینا با اموالشان، و در آخرت با اعمال شان شناخته می‌شوند.
7- «ان الله جعل الدنیا دار بلوی والاخرة دار عقبی، وجعل بلوی الدنیا لثواب الاخرة من بلوی الدنیا عوضا»[10] خداوند دنیا را سرای امتحان و آزمایش قرار داده و آخرت را سرای رسیدگی، بلا و مصیب های دنیا را وسیله ثواب آخرت، و ثواب آخرت را عوض از بلای دنیا قرار داده است.
8- «من کان علی بینة من ربه، هانت علیه مصائب الدنیا ولو قرض و نشر»[11] هرکس که در راه خدا پرستی محکم و استوار باشد، مصائب دنیا برای او سبک خواهد بود، هرچند که بوسیلة مصائب قطعه قطعه و پراکنده گردد.
9- «الحسد ماحق الحسنات»[12] حسد کارهای نیک را نابود می‌سازد.
10- «البخل آذم الاخلاق»[13] بخل ناپسندیده ترین خلق و خوی است.
11- «الجاهل أسیر لسانه»[14] شخص نادان اسیر گفتار و زبان خویش است.
12- «اذکر حسرات التفریط بأخذ تقدیم الحزم»[15] افسوس کوتاهی های کارهای گذشته را با تلاش در آینده جبران کن.
[1] . کافی ج1، ص 497.
[2] . بحار الانوار، ج50، ص 182.
[3] . همان، ص 125.
[4] . المحجة البیضاء، ج5، ص225.
[5] . بحار الانوار، ج 69، ص 316.
[6] . تحف العقول، ص 512.
[7] . بحارالانوار، ج75، ص 370.
[8] . همان، ص 366.
[9] . مسند الامام الهادی، ص 304.
[10] . تحف العقول، ص 512.
[11] . همان، ص 511.
[12] . مسند الامام الهادی، ص 302.
[13] . همان.
[14] . همان، ص 304.
[15] . همان.
کلمات کلیدی:
