عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ (ع) قَالَ: «خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع لِلنَّاسِ یَوْمَ الْفِطْرِ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ یَوْمَکُمْ هَذَا یَوْمٌ یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخْسَرُ فِیهِ الْمُسِیئُونَ وَ هُوَ أَشْبَهُ یَوْمٍ بِیَوْمِ قِیَامَتِکُمْ فَاذْکُرُوا بِخُرُوجِکُمْ مِنْ مَنَازِلِکُمْ إِلَى مُصَلَّاکُمْ خُرُوجَکُمْ مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَى رَبِّکُمْ وَ اذْکُرُوا بِوُقُوفِکُمْ فِی مُصَلَّاکُمْ وُقُوفَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّکُمْ وَ اذْکُرُوا بِرُجُوعِکُمْ إِلَى مَنَازِلِکُمْ رُجُوعَکُمْ إِلَى مَنَازِلِکُمْ فِی الْجَنَّةِ أَوِ النَّارِ وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ أَدْنَى مَا لِلصَّائِمِینَ وَ الصَّائِمَاتِ أَنْ یُنَادِیَهُمْ مَلَکٌ فِی آخِرِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَبْشِرُوا عِبَادَ اللَّهِ فَقَدْ غُفِرَ لَکُمْ مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِکُمْ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَکُونُونَ فِیمَا تَسْتَأْنِفُونَ.»‏

امام صادق علیه السلام، از پدر گرامی اش و از جد بزرگوارش نقل می کند که؛ امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام، در روز عید فطر برای مردم خطابه خواند و خطاب به آنها فرمود: ای مردم در این روز به نیکو کاران شما پاداش داده می شود، و بدکاران شما، خسران می بینند، و این روز مانند، روز قیامت شماست، هنگامی که از خانه های تان برای نماز عید فطر خارج می شوید، بیاد آورید روزی را که از قبر های تان خارج می شوید، و در پیش گاه پرور دگار خود حاضر می گردید. و هنگامی که در مکان نماز عید قرار می گیرید، بیاد آورید زمانی را که در مقابل خداوند متعال برای حساب رسی قرار می گیرید. و بعد از اتمام نماز که به منزل های خود بر می گردید، بیاد آورید، هنگامی را که به خانه ای آخرت خود، بهشت یا جهنم رجوع می کنید. بندگان خدا؛ بدانید کمترین چیزی که برای مردان و زنان روزه دار داده می شود، این است که فرشته ای الهی در روز آخر ماه رمضان، خطاب به آنها، ندا می دهد که بندگان خدا؛ بر شما بشارت باد که خداوند، گناهان گذشته ی شما را بخشید، و دقت نمائید که در آینده چگونه عمل می کنید. (امالی صدوق، ص 100)

قابل توجه اینکه، کسانی که در این یک ماه جلو خواهش نفسانی اش را گرفته، گرسنگی و تشنگی را تحمل نموده است، بزودی این یک ماه گذشت، و چند روز بعد فراموش می کند که گرسنگی و تشنگی کشیده است، ولی این عمل ثمره ی بسیار بزرگی برای او به ارمغان آورده است، بنا به فرموده ی امیر المؤمنین علیه السلام، گناهان گذشته او از بین رفته است، و باید کوشش نماید، که در آینده، آینده اش را خراب نکند. اما کسانی که این چند روز را در معصیت الهی صرف نموده و بدون عذر، روزه نگرفته، مطمئنا دچار خسران جبران ناپذیری شده است. بهر حال آنکه چند روز را صبر کرد و روزه گرفت برای او هم گذشت، و آنکه روزه نگرفته هم گذشت، ولی اثر عمل او فردای قیامت دامن او را خواهد گرفت. امیدوارم که این خطبه سراسر تربیتی امیر المؤمنین علی علیه السلام، همیشه در گوش ما طنین انداز باشد، و خداوند متعال توفیق عطا فرماید، که از بندگان مطیع فرمانش باشیم. والسلام. عیدتان مبارک، و همه ی ایام تان عید باد. که به فرموده ی، امیر المؤمنین علی علیه السلام، که «کل یوم لایعص الله فیه فهو یوم عید» (نهج البلاغه، حکمت 428.)

ابن بابویه، محمد بن على، الأمالی( للصدوق) - تهران، چاپ: ششم، 1376ش.

دعای هنگام افطار، بنا به سفارش پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم

در روایت مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام آمده است، که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم، به امیر المؤمنین علی علیه السلام، فرمود؛ یا ابا الحسن ماه رمضان فرا رسیده است، قبل از افطار باید دعا نمائی، چون جبرئیل پیش من آمد و گفت؛ یا محمد، هرکس قبل از افطار ماه رمضان این دعا را بخواند، خداوند متعال دعایش را مستجاب می کند، نماز و روزه اش را قبول می نماید، و ده تا از خواسته هایش را برآورده می سازد، و گناهانش را می بخشد، غم و غصه ی او را از بین می برد، و گرفتاری هایش را بر طرف می کند، و حاجات او را برآورده نموده، و او را به مقصودش می ساند، و عمل او را با عمل پیامبران و صدقین، بالا برده و در روز قیامت چهره ی او را درخشان تر از ماه شب چهارده، خواهد نمود. سپس گفتم؛ یا جبرئیل آن دعا چیست؟ جبرئیل در جواب گفت؛ آن دعا این است؛

*« اللَّهُمَّ رَبَ‏ النُّورِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ الْکُرْسِیِّ الرَّفِیعِ وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ وَ رَبَّ الشَّفْعِ الْکَبِیرِ وَ النُّورِ الْعَزِیزِ وَ رَبَّ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَالْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ أَنْتَ إِلَهُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ إِلَهُ مَنْ فِی الْأَرْضِ- لَا إِلَهَ فِیهِمَا غَیْرُکَ وَ أَنْتَ مَلِکُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَلِکُ مَنْ فِی الْأَرْضِ لَا مَلِکَ فِیهِمَا غَیْرُکَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَبِیرِ وَ نُورِ وَجْهِکَ الْمُنِیرِ وَ بِمُلْکِکَ الْقَدِیمِ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَشْرَقَ بِهِ کُلُّ شَیْ‏ءٍ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَشْرَقَتْ بِهِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی صَلَحَ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ بِهِ یَصْلُحُ الْآخِرُونَ یَا حَیُّ قَبْلَ کُلِّ حَیٍّ وَ یَا حَیُّ بَعْدَ کُلِّ حَیٍّ وَ یَا حَیُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ اجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی یُسْراً وَ فَرَجاً قَرِیباً وَ ثَبِّتْنِی عَلَى دِینِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَى سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ اجْعَلْ عَمَلِی فِی الْمَرْفُوعِ الْمُتَقَبَّلِ وَ هَبْ لِی کَمَا وَهَبْتَ لِأَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ فَإِنِّی مُؤْمِنٌ بِکَ وَ مُتَوَکِّلٌ عَلَیْکَ مُنِیبٌ إِلَیْکَ مَعَ مَصِیرِی إِلَیْکَ وَ تَجْمَعُ لِی وَ لِأَهْلِی وَ وُلْدِیَ الْخَیْرَ کُلَّهُ وَ تَصْرِفُ عَنِّی وَ عَنْ وُلْدِی وَ أَهْلِیَ الشَّرَّ کُلَّهُ أَنْتَ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ تُعْطِی الْخَیْرَ مَنْ تَشَاءُ وَ تَصْرِفُهُ عَمَّنْ تَشَاءُ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.»، (بحار الانوار، ج95، ص10، الاقبال بالاعمال الحسن?، ج1، ص239)

قابل توجه اینکه، این دعای شریف چقدر آثار بزرگ دارد. 1- استجابت دعا. بطور کلی استجابت دعا، یکی از ویژگی های این ماه مبارک است، اگر کسی حال دعا کردن داشته باشد.2- مقبول واقع شدن روزه ی انسان به درگاه قادر متعال. 3- مقبول واقع شدن نماز انسان در پیشگاه خداوند متعال. 4- بر آوده شدن ده تا حاجت انسان، بطور خاص. 5- از همه مهمتر، بخشیده شدن گناهان انسان. 6- از بین رفتن غم های انسان. 7- از بین رفتن گرفتاری های انسان. 8- بر آورده شدن حاجات انسان. 9- بالا رفتن اعمال انسان، به همراه اعمال پیامبران و صدقین. 10- درخشان بودن چهره ی انسان، در روز قیامت.

*در کتاب شریف بحار الانوار، باز هم از پیامبر گرامی اسلام، نقل شده است، که هرکس در هنگام افطار این دعا را بخواند، گناهانش بخشوده می شود، و مانند روزی می ماند، که تازه از مادر متولد شده باشد. آن دعا این است؛ «یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ أَنْتَ إِلَهِی لَا إِلَهَ غَیْرُکَ اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ»، (بحارالانوار، ج95، ص11)

*در روایت دیگری از امام سجاد علیه السلام، آمده است. که هرکس در هنگام افطار، و هنگام سحر، سوره ی مبارکه ی «قدر» را بخواند، در فاصله ی بین افطار و سحری، مانند کسی می ماند که در راه خدا به خون خود غوطه ور باشد. (بحار الانوار، ج95،ص11)

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ* وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ* لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ* تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ* سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»

احکام روزه

مسائلی که در ذیل آمده است، از رساله ی آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی، گرفته شده است.

• مبطلات روزه هشت چیز است.
• 1- خوردن و آشامیدن. 2- جماع. 3- استمناء. 4- دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم، و جانشینان ایشان، بنا بر احتیاط واجب. 5- رساندن غبار غلیظ به حلق، بنابر احتیاط واجب. 6- باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس، تا اذان صبح. 7- اماله کردن با چیز های روان. 8- عمدا قی کردن.
• اگر روزه دار سهوا چیزی را بخورد، یا بیاشامد، روزه اش باطل نمی شود.
• آمپول و سرم روزه را باطل نمی کند، هرچند که آمپول تقویتی یا سرم قندی نمکی باشد. همچنین اسپری که برای تنگی نفس استعمال می شود، روزه را باطل نمی کند. همچنین دارویی که در چشم و گوش ریخته می شود، هرچند مزه ی آن به گلو برسد، روزه را باطل نمی کند. ولی اگر دارو در بینی ریخته شود، و به حلق برسد، روزه را باطل می کند.
• اگر روزه دار چیزی را که لای دندان باقی مانده است، عمدا فرو ببرد، روزه اش باطل می شود و کفاره هم دارد.
• فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده اشکال ندارد. ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط مستحب آن است که آن را فرو نبرد.
• اگر بی اختیار منی از انسان بیرون بیاید، روزه اش را باطل نمی کند.
• اگر روزه دار در حال بیرون آمده منی از خواب بیدار شود، واجب نیست که از بیرون آمدن منی جلو گیری نماید.
• فرو بردن تمام سر در آب روزه را باطل نمی کند، ولی کراهت شدید دارد.
• کسی که مس میت کرده (یعنی جایی از بدن خود را به بدن میت رسانده) می تواند بدون غسل مس میت روزه بگیرد. و اگر در حال روزه هم میت را مس نماید، روزه ی او باطل نمی شود.
• هرگاه روزه دار عمدا قی کند، اگرچه بواسطه ی مرض و مانند آن ناچار باشد، روزه اش باطل می شود. ولی اگر سهوا بی اختیار قی کند اشکال ندارد.
• اگر روزه دار، آروغ بزند و چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آن را بیرون بریزد، و اگر بی اختیار فرو رود، روزه اش صحیح است.
• در چند جا، فقط قضای روزه واجب است. یعنی کفاره ندارد.
• اگر انسان، عملی که روزه را باطل می کند انجام ندهد، ولی نیت روزه نکند، باید قضای آن روز را بجا آورد. زیرا؛ در روزه نیت شرط است. همچنین اگر انسان، ریا کند، یا اینکه قصد کند که روزه نباشد. باید قضای آن روز را بجا آورد.
• کسی که در ماه رمضان جنب شده ولی غسل جنابت را فراموش کرده و با حال جنابت یک یا چند روز، روزه گرفته باید قضای آن را بجا آورد.
• کسی که در ماه رمضان بدون آنکه تحقیق کند، صبح شده یا نه؟ کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، بعد معلوم شود که صبح بوده است، باید قضای آن روز را بجا آورد.
• اگر کسی بگوید که صبح نشده و انسان به گفته او کاری که روزه را باطل می کند، انجام دهد، بعد معلوم شود که صبح بوده، باید قضای آن را بجا آورد.
• اگر کسی بگوید که صبح شده و انسان به گفته او یقین نکند، یا خیال کند که شوخی می کند، و خودش هم تحقیق نکند، و کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، و بعد معلوم شود که صبح بوده، باید قضای آن را بجا آورد.
• اگر انسان یقین کند، یا اطمینان پیدا نماید که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود که مغرب نبوده، باید قضای آن را بجا آورد.
• اگر انسان جهت تشنگی، مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند، و بی اختیار آب فرو رود، باید قضای آن را بجا آورد.
• اگر انسان آب داخل بینی کند، و بی اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.

مسائل فوق، گرفته شده از توضیح المسائل آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی (ادام الله ظله) است. از صفحه 307 تا صفحه324. ناشر: دفتر آیت الله العظمی سیستانی - قم مقدس. چاپ بیست و دوم، تا ریخ: 1423ه.ق چاپ ستاره.