حضرت علی علیه السلام، در قصار، 263، می‌‌فرماید: « صاحب السلطان کراکب الاسد، یغبط[1] بموقعه، و هو أعلم موضعه.» همراهی با پادشاه، و ملازمت در رکاب آن، مانند این می ماند که شخص، بر شیری سوار شده باشد، کسانی که از بیرون به او نگاه می کنند به موقعیت او غبطه می خورند، ولی خود او خوب می داند که در چه موضع خطر ناکی قرار دارد.

آنچه در این فراز مبارک به نظر می رسد، این است، که این جمله دارای دو احتمال است.

احتمال اول

احتمال اول این است، که مصاحبت با سلطان بسیار خطر ناک است، چون؛ هر آن ممکن است، این شخص ملازم، مورد غضب سلطان قرار بگیرد، و در کام شیر فرو رود که نمونه های زیادی از این قبیل را تاریخ بیاد دارد، از جمله خاندان برامکه در زمان هارون الرشید به این مصیبت گرفتار شد، که در تاریخ مفصل ذکر شده است. این احتمال بسیار قوی است، و از ظاهر جمله هم همین معنا، فهمیده می شود و قرینه اش هم «یغبط بموقعه» است. که آن شخص مورد غبطه واقع میشود، یعنى مردم نسبت به مقام او غبطه میخورند که کاش ما جای او بودیم، ولی از خطر آن که از ناحیة سلطان متوجه او است، غافل هستند.

احتمال دوم

احتمال دوم این است که مراد از خطر ناک بودن این است که کسی در این موقعیت قرار گرفت، خودش از ناحیة خود در معرض خطر باشد. چونکه از جایگاه بالائی بر خوردار است ممکن است به افراد زیر دستش ظلم کند و یا اینکه گرفتار عجب و خود بر تر بینی شود که این مقام سبب او شده است. هر کدام از اینها باشد، خطر مرگ و هلاکت او را تهدید می کند.

نکات قابل استفاده

• 1- خطرناک بودن همراهی با سلطان، که دو احتمال داشت. بیانگر این مطلب کلمة «کراکب الاسد»، است.
• 2- غافل بودن مردم از خطر جدی، و ظاهر بین بودن عموم مردم که واقعیت را درست تحلیل نمی کنند. (وهو أعلم بموضعه)
• 3- حسد ورزیدن مردم به جاه و مقام. (یغبط بموقعه)
• 4- دست زدن به کار های خطرناک، از روی علم و آگاهی. (وهو أعلم بموضعه)
• 5- تشبیه شدن سلطان به شیر، یعنی همانگونه که شیر مظهر قدرت و شجاعت است، پادشاهی هم نشانگر قدرت و سطوت است، به همین جهت است که می بینیم بعضی از کشور ها، روی سکه های شان عکس شیر را ضرب کرده اند.
• 6- محسوس بودن تشبیه، یعنی دو طرف تشبیه (مشبه و مشبه به)، هردو محسوس هستند، و مردم به خوبی آن را درک می کنند.
• 7- غرض از تشبیه، غرض از تشبیه این است که متکلم می خواهد به وجه احسن، حال مشبه را بیان کند.
• 8- وجه شبه، وجه شبه خطرناک بودن است، همانطور که شیر سواری احتمال این را دارد که شیر راکبش را بر زمین زند و بخورد، سلطان هم ممکن است، ملازمش را نا بود گرداند. این کار یا به جهت دخالت های او در کار هایی است که شاه نمی پسندد و یا به جهت، این است که شاه احتمال می دهد او ممکن است قدرتش را در آینده تصاحب کند.

[1] . « یغبط- مبنی للمجهول: ای یغبطه الناس ویتمنون منزلته لعزته»