گزیده ی برخی از فرمایشات امام صادق علیه السلام

1-قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام؛ «یَعِیشُ النَّاسُ بِإِحْسَانِهِمْ أَکْثَرَ مِمَّا یَعِیشُونَ بِأَعْمَارِهِمْ وَ یَمُوتُونَ‏ بِذُنُوبِهِمْ أَکْثَرَ مِمَّا یَمُوتُونَ‏ بِآجَالِهِمْ.»، (بحار الانوار، ج5،ص140)

امام صادق علیه السلام، می فرماید: مردم بیش از اینکه با عمر خود زندگی کنند، با احسان و نیکو کاری خویش زندگی می کنند. و بیش از اینکه به سبب فرا رسیدن اجل خود بمیرند، بر اثر گناهان خود می میرند.

این جهان عالم سبب و مسبببات است، بسیاری از اوقات ما رابطه ی اشیاء را نمی دانیم، و بر اساس تعالیم وحی میدانیم که بین آنها رابطه بر قرار است، مثلا سحر خیزی سبب ازدیاد رزق و روزی می شود، یا صدقه موجب افزایش روزی انسان می شود. در ظاهر با صدقه دادن ما فکر می کنیم که روزی ما کم می شود، در حالیکه بین صدقه دادن و افزایش روزی رابطه وجود دارد، در این روایت شریف امام صادق علیه السلام، می فرماید؛ که نیکو کاری و احسان به مردم، سبب از دیاد، عمر می شود، بسیاری از افراد، بخاطر نیکوکاری شان زنده اند، تا عمر طبیعی. در روایات دیگر نیز صله ی رحیم، و پیوند با خویشان، موجب افزایش عمر، معرفی شده است. اما در مقابل، قطع با ارحام، و گناه سبب کوتاه شدن عمر انسان، بیان شده است. که بسیاری از افراد بخاطر مرتکب شدن گناهان از این دنیا، می روند، تا فرا رسیدن اجلش.

2-و قال علیه السلام؛«ثَلَاثَةٌ لَا تُعْرَفُ إِلَّا فِی ثَلَاثِ مَوَاطِنَ- لَا یُعْرَفُ الْحَلِیمُ إِلَّا عِنْدَ الْغَضَبِ وَ لَا الشُّجَاعُ إِلَّا عِنْدَ الْحَرْبِ وَ لَا أَخٌ إِلَّا عِنْدَ الْحَاجَة»، (بحار الانوار، ج75، ص229)

امام صادق علیه السلام، می فرماید: سه کس را در سه جا می توان شناخت؛1- انسان بردبار را در هنگام خشم و غضب، 2- انسان شجاع را در هنگام نبرد، و 3- برادر را در هنگام نیاز و حاجت می توان شناخت. آری بسیارند افرادی که خود را در ظاهر انسان حلیم و بردبار نشان می دهند، اما تا آزمایش نشوند، دانسته نمی شوند، یا افرادی هستند که در زبان بسیار اظهار شجاعت می کنند، اما شجاع واقعی در میدان نبرد، خود را نشان می دهد، و یا بسیاری از افراد اظهار دوستی می کنند، و انسان فکر می کند، که واقعا دوست اوست، اما هنگام نیاز، کمیتش می لنگد. امام صادق علیه السلام، میفرماید؛ اگر می خواهید، این سه گروه را بشناسید، در این سه مورد امتحان کنید، که اگر واقعا انسان در هنگام غضب که می تواند غضبش را اعمال کند، جلو خود را بگیرد، معلوم می شود که انسان حلیم و برد بار است. همین گونه شجاعت در میدان عمل، در آنجا که پای جانش مطرح است، اگر جان فشانی نماید، معلوم می شود که شجاع است. دوست واقعی هم در هنگام گرفتاری انسان، اگر تمام تلاشش را بکار بگیرد، تا مشکل دوستش را حل نماید، معلوم است، که او را دوست، و الا مگسانند دور شیرینی.

3-وَ قَالَ علیه السلام،‏ «صَلَاحُ حَالِ التَّعَایُشِ وَ التَّعَاشُرِ مِلْ‏ءُ مِکْیَالٍ‏  ثُلُثَاهُ فِطْنَةٌ وَ ثُلُثُهُ تَغَافُلٌ.»، (بحار الانوار، ج75، ص 241) امام صادق علیه السلام، می فرماید: اصلاح زندگانی فردی و اجتماعی چون پیمانه ی پُری است که دو سومش زیرکی، و یک سومش چشم پوشی است. برای اینکه زندگی انسان در مسیر صحیح قرار بگیرد، باید انسان روابط خود را کنترل نماید، و با فتانت و زیرکی، رابطه فردی و اجتماعی خویش را به پیش ببرد. در عین حال که نباید ساده لوح و زود باور باشد، در بسیاری از جاها هم باید اغماض و چشم پوشی داشته باشد، چون افرادی که انسان با آنها ارتباط دارد، به گفته ی معروف ممکن الخطا هستند. زندگی وقتی گوارا می شود، که گذشت در زندگی حاکم باشد. به گفته آن بنده خدا که؛ تاوقتی ازدواج نکردی خوب چشم هایت را باز کن، اما بعد از ازدواج مقداری آن را ببند.

4-وَ قَالَ علیه السلام؛ «مَنْ بَدَأَ بِکَلَامٍ قَبْلَ سَلَامٍ فَلَا تُجِیبُوهُ‏ .»، (بحار الانوار، ج75، ص243) امام صادق علیه السلام، میفرماید: اگر کسی قبل از سلام کردن، آغاز به سخن کرد، جوابش را ندهید. یکی از آداب مهم اسلامی، سلام کردن است، به همین جهت است که جواب آن واجب فوری است. سلام آثار و برکات فراوان دارد، که در این مختصر نمی گنجد. در مورد اهمیت سلام همین بس که قرآن کریم میفرماید اگر در خانه ی وارید شدید که خالی از سکنه بود، خود شما بر خود تان سلام کنید.

5-وَ قَالَ علیه السلام؛ «إِنَّ الْعِلْمَ خَلِیلُ الْمُؤْمِنِ وَ الْحِلْمَ وَزِیرُهُ وَ الصَّبْرَ أَمِیرُ جُنُودِهِ وَ الرِّفْقَ أَخُوهُ وَ اللِّینَ وَالِدُهُ.»، (بحار الانوار، ج75، ص244) امام صادق علیه السلام می فرماید: همانا علم به منزله ی دوست شفیق انسان است، حلم و بردباری، به منزله وزیر و مشاور انسان است، صبر به منزله فرمانده لشکر انسان است، رفق و مدارا به منزله برادر انسان است، و لطافت و نرمی به منزله پدر انسان است. اگر کسی می خواهد که دوست رئوف و مهربان داشته باشد، باید دنبال علم برود، که علم بهترین دوست انسان است. و از طرف دیگر انسان همیشه نیاز مند، مشاور خوب است که در زندگی با او مشورت نماید، حلم و بردباری به منزله مشاور انسان است که در کار های مهم مشورت لازم است، تا کار نتیجه خوب داشته باشد، به همین جهت لازم است که انسان زود عصانی نشود، و از حلم و برد باری استفاده نماید. صبر به منزله فرمانده لشکر است، فرمانده لشکر، باید بسیار دقت نماید، و همه جوانب امر را در نظر بگیرد، و عجولانه تصمیم نگیرد، بعد از دقت کافی اقدام نماید. رفق و مدارا به منزله برادر می ماند، انسان باید با برادرش کنار بیاید، چون او برادر اوست، اگر کاری برای برادرش کرد، در حقیقت برای خودش کرده است، چون او برادر اوست، و همین برادر بازوی توانای اوست، یک روزی این بازو بکارش می آید. لطافت و نرمی هم به منزله پدر انسان است، همانگونه که اطاعت پدر واجب است، داشتن لطافت و نرمی هم در زندگی روز مره لازم و ضروری است.