هان! صیام آمد دلا از آن صفا باید گرفت ** روزه در این ماه از امر خدا باید گرفت
باب رحمت باز شد، اکنون به آب دیدگان ** گرد عصیان را ز رخ چون کهربا باید گرفت
معنی روزه نباشد، اجتناب از اکل و شرب**روزه با چشم و زبان و دست و پا باید گرفت
روزه، چشمة زلال رحمت الهی است، که روزه داران، در آن، دل و جان خورد را شستشو می‌دهند، و نهال ایمان را در بوستان وجود شان، شکوفا می‌سازند، و با خواندن کلام الهی، روح و روان شان را جلا می‌بخشند، زیرا؛ که روزه بهار قرآن و فصل شکفتن گل واژه های دعا و غنچه های نیایش، برای مشتاقان است. در این هنگامه است که رندان حق طلب، با ذکر و استغفار، و با اشک روان، دشت تفتیدة قلبشان را، سیراب و بر درد و زخم دل شان مرهم می‌نهند، و جان لنجور شان را در مسیر نسیم های رحمت الهی قرار می‌دهند، و جان تازه می‌گیرند. خلاصه از فرصت پیش آمده بدرستی استفاده می‌نمایند، و برای گذر از رود خانة مسموم هوای نفس، باتوبه و ندامت از گناه، پلی می‌سازند، بدین طریق به ساحل امن غفران الهی می‌رسند و ندای «هل من تائب، هل من سائل، هل من مستغفر» را لبیک می‌گویند. چونکه؛ در کلام نبی رحمت آمده است که :«وکان الله تبارک و تعالی عند کل فطر عتقاء یعتقهم من النار وینادی مناد کل لیله هل من تائب هل من سائل هل من مستغفر»[1] خداوند هر شب موقع افطار عده ای زیادی از افراد گناه کار که مستحق آتش جهنم هستند، از آتش آزاد میکند، و هرشب منادی ندا میکند که آیا توبه کننده و سؤال کننده و استغفار کننده ای وجود دارد تا خداوند به او پاسخ دهد.
براستی در مورد ماه مبارک رمضان، که سفرة نور و برکت آن از عرش تا فرش گسترده گردیده و ماهی که بندگان به مهمانی پروردگار عزیز و قادر خویش می‌آیند و جرعه جرعة نور و ضیاء و بهجت و صفا، به کام جان می‌ریزند، چه می‌توان گفت، جز، خوشا احوال مشتاقان در این ماه...
در اهمیت این ضیافت نور همین بس که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم، در آخرین جمعه ماه شعبان، برای آماده ساختن یاران خود، جهت استقبال ار ماه مبارک رمضان خطبه ای خواند و اهمیت این ماه را چنین گوشزد نمود:
« اى مردم! ماه خدا با برکت، آمرزش و رحمت به سوى شما رو مىآورده است. این ماه برترین ماهها است. روزهاى آن برتر از روزهاى دیگر، و شبهاى آن بهترین شبها است، لحظات و ساعات این ماه بهترین ساعات است.
ماهى است که به میهمانى خدا دعوت شدهاید و از کسانى که مورد اکرام خدا هستند مىباشید.
نفسهاى شما همچون تسبیح، خوابتان چون عبادت، اعمالتان مقبول، و دعایتان مستجاب است.
بنا بر این با نیت هاى خالص و دلهاى پاک از خداوند بخواهید تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در این ماه توفیق دهد، چرا که بدبخت کسى است که از آمرزش الهى در این ماه بزرگ محروم گردد.
با گرسنگى و تشنگى خویش در این ماه به یاد گرسنگى و تشنگى رستاخیز باشید، بر فقراء و بینوایان بخشش کنید، پیران خویش را گرامى دارید، به خردسالان رحمت آورید، پیوند خویشاوندى را محکم سازید.
زبان هایتان را از گناه باز دارید، چشمان خویش را از آنچه نگاهکردنش حلال نیست بپوشانید، گوشهاى خویش را از آنچه شنیدنش حرام است فرا گیرید بر یتیمان مردم شفقت و محبت کنید، تا با یتیمان شما چنین کنند ...»[2]
در پایان حضرت علی علیه السلام، میفرماید: من بپا خاستم و از رسول خدا(ص) سؤال کردم که بر ترین اعمال در این ماه چیست؟ حضرت در جواب فرمود: ای ابا الحسن، بهترین اعمال در این ماه ورع از حرام های الهی و ترک گناه است.
مهمترین فلسفة روزه
قرآن کریم، در سورة بقره آیه 183، مهمترین فلسفة این عبادت بزرگ را چنین بیان میکند. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» اى افرادى که ایمان آوردهاید، روزه بر شما نوشته شد همان گونه که بر کسانى که قبل از شما بودند نوشته شده، تا پرهیزکار شوید.
این آیة مبارکه مهمترین فلسفة روزه را «تقوا پیشگی» میداند که عامل مؤثری برای پرورش روح انسان است. در مورد فایدة تقوا احدی شک ندارد، زیرا؛ هر انسانی به فطرت خود این معنا را درک میکند که اگر بخواهد به عالم بالا، راه یابد، و به کمال انسانی خود دست یابد، اولین قدم در این راه این است که جلو هوسهای نفسانی خود را بگیرد، و خود را بزرگتر از آن بداند که به این زندگی مادی محدود گردد، و به لذت های جسمی و شهوانی سرگرم شود. و این روزه داری است که جلو خوردن و آشامیدن و شهوت جنسی را می‌گیرد، و انسان روزه دار با اجابت دعوت حق از این اموری که در ماههای دیگر مباح است، اجتناب میکند، قهراً در اجتناب از گناهان، مطیع محض فرمان خداوند می‌گردد و این است معنای «لعلکم تتقون».
در نهج البلاغه هنگامى که امیر مؤمنان على علیه السلام، فلسفه عبادات را بیان مىکند به روزه که مىرسد چنین مىفرماید: «والصیام ابتلاء لاخلاص الخلق»[3] خداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده که روح اخلاص در مردم پرورش یابد.
در حدیث دیگری از علی علیه السلام، می‌خوانیم که حضرت از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، پرسیدند: چه کنیم که شیطان از ما دور شود؟ آن حضرت فرمود: «الصوم یسود وجهه، و الصدقة تکسر ظهره، و الحب فى اللَّه و المواظبة على العمل الصالح یقطع دابره، و الاستغفار یقطع وتینه»[4]
روزه روى شیطان را سیاه مىکند، و انفاق در راه خدا پشت او را مىشکند، و دوست داشتن به خاطر خدا، و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع مىکند، و استغفار رگ قلب او را مىبرد.
و نیز در حدیث معروف دیگری از پیامبر گرامی اسلام می‌خوانیم که: «الصوم جنة من النار»[5] روزه سپری است در برابر آتش جهنم.
روایات در این زمینه بسیار است، ولی در این مختصر به همین اندازه اکتفا می‌شود. امیدوارم که خداوند متعال مارا از روزه داران واقعی قرار بدهد، و از آثار و برکات این ماه مبارک محروم نگرداند. و عذر های ما را بپذیرد. زیرا؛ او غنی است و ما فقیر و او قوی است و ما حقیر.
الهی! در دل ما جز تخم محبت مکار و بر جان ما جز باران رحمت مبار.
[1] . شیخ صدوق من لایحضره الفقیه، ج2، ص 97.
[2] . « فقال ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهر اللَّه بالبرکة و الرحمة و المغفرة، شهر هو عند اللَّه افضل الشهور، و ایامه افضل الایام، و لیالیه افضل اللیالى، و ساعاته افضل الساعات، هو شهر دعیتم فیه الى ضیافة اللَّه، و جعلتم فیه من اهل کرامة اللَّه، انفاسکم فیه تسبیح، و نومکم فیه عبادة، و عملکم فیه مقبول، و دعائکم فیه مستجاب، فاسئلوا اللَّه ربکم بنیات صادقة، و قلوب طاهرة ان یوفقکم لصیامه و تلاوة کتابه، فان الشقى من حرم غفران اللَّه فى هذا الشهر العظیم، و اذکروا بجوعکم و عطشکم فیه جرع یوم القیمة و عطشه، و تصدقوا على فقرائکم و مساکینکم، و وقروا کبارکم، و ارحموا صغارکم، و صلوا ارحامکم، و احفظوا السنتکم، و غضوا عما لا یحل النظر الیه ابصارکم، و عما لا یحل الاستماع الیه اسماعکم، و تحننوا على ایتام الناس یتحنن على ایتامکم ... قال امیر المؤمنین(ع)، فقمت فقلت یا رسول الله، ما أفضل الاعمال فی هذا الشهر فقال یا أبا الحسن أفضل الاعمال فی هذا الشهر الورع عن محارم الله.»، (حرعاملی، وسائل الشیعه، ج10، ص 314).
[3] . نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 252.
[4] . بحار الانوار، ج 96، ص 255.
[5] . همان، ص 256.
کلمات کلیدی:
