دعای هنگام افطار، بنا به سفارش پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم

در روایت مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام آمده است، که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم، به امیر المؤمنین علی علیه السلام، فرمود؛ یا ابا الحسن ماه رمضان فرا رسیده است، قبل از افطار باید دعا نمائی، چون جبرئیل پیش من آمد و گفت؛ یا محمد، هرکس قبل از افطار ماه رمضان این دعا را بخواند، خداوند متعال دعایش را مستجاب می کند، نماز و روزه اش را قبول می نماید، و ده تا از خواسته هایش را برآورده می سازد، و گناهانش را می بخشد، غم و غصه ی او را از بین می برد، و گرفتاری هایش را بر طرف می کند، و حاجات او را برآورده نموده، و او را به مقصودش می ساند، و عمل او را با عمل پیامبران و صدقین، بالا برده و در روز قیامت چهره ی او را درخشان تر از ماه شب چهارده، خواهد نمود. سپس گفتم؛ یا جبرئیل آن دعا چیست؟ جبرئیل در جواب گفت؛ آن دعا این است؛

*« اللَّهُمَّ رَبَ‏ النُّورِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ الْکُرْسِیِّ الرَّفِیعِ وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ وَ رَبَّ الشَّفْعِ الْکَبِیرِ وَ النُّورِ الْعَزِیزِ وَ رَبَّ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَالْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ أَنْتَ إِلَهُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ إِلَهُ مَنْ فِی الْأَرْضِ- لَا إِلَهَ فِیهِمَا غَیْرُکَ وَ أَنْتَ مَلِکُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَلِکُ مَنْ فِی الْأَرْضِ لَا مَلِکَ فِیهِمَا غَیْرُکَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَبِیرِ وَ نُورِ وَجْهِکَ الْمُنِیرِ وَ بِمُلْکِکَ الْقَدِیمِ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَشْرَقَ بِهِ کُلُّ شَیْ‏ءٍ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی أَشْرَقَتْ بِهِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ بِاسْمِکَ الَّذِی صَلَحَ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ بِهِ یَصْلُحُ الْآخِرُونَ یَا حَیُّ قَبْلَ کُلِّ حَیٍّ وَ یَا حَیُّ بَعْدَ کُلِّ حَیٍّ وَ یَا حَیُّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ اجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی یُسْراً وَ فَرَجاً قَرِیباً وَ ثَبِّتْنِی عَلَى دِینِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَى سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ اجْعَلْ عَمَلِی فِی الْمَرْفُوعِ الْمُتَقَبَّلِ وَ هَبْ لِی کَمَا وَهَبْتَ لِأَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ فَإِنِّی مُؤْمِنٌ بِکَ وَ مُتَوَکِّلٌ عَلَیْکَ مُنِیبٌ إِلَیْکَ مَعَ مَصِیرِی إِلَیْکَ وَ تَجْمَعُ لِی وَ لِأَهْلِی وَ وُلْدِیَ الْخَیْرَ کُلَّهُ وَ تَصْرِفُ عَنِّی وَ عَنْ وُلْدِی وَ أَهْلِیَ الشَّرَّ کُلَّهُ أَنْتَ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ تُعْطِی الْخَیْرَ مَنْ تَشَاءُ وَ تَصْرِفُهُ عَمَّنْ تَشَاءُ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.»، (بحار الانوار، ج95، ص10، الاقبال بالاعمال الحسن?، ج1، ص239)

قابل توجه اینکه، این دعای شریف چقدر آثار بزرگ دارد. 1- استجابت دعا. بطور کلی استجابت دعا، یکی از ویژگی های این ماه مبارک است، اگر کسی حال دعا کردن داشته باشد.2- مقبول واقع شدن روزه ی انسان به درگاه قادر متعال. 3- مقبول واقع شدن نماز انسان در پیشگاه خداوند متعال. 4- بر آوده شدن ده تا حاجت انسان، بطور خاص. 5- از همه مهمتر، بخشیده شدن گناهان انسان. 6- از بین رفتن غم های انسان. 7- از بین رفتن گرفتاری های انسان. 8- بر آورده شدن حاجات انسان. 9- بالا رفتن اعمال انسان، به همراه اعمال پیامبران و صدقین. 10- درخشان بودن چهره ی انسان، در روز قیامت.

*در کتاب شریف بحار الانوار، باز هم از پیامبر گرامی اسلام، نقل شده است، که هرکس در هنگام افطار این دعا را بخواند، گناهانش بخشوده می شود، و مانند روزی می ماند، که تازه از مادر متولد شده باشد. آن دعا این است؛ «یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ أَنْتَ إِلَهِی لَا إِلَهَ غَیْرُکَ اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ»، (بحارالانوار، ج95، ص11)

*در روایت دیگری از امام سجاد علیه السلام، آمده است. که هرکس در هنگام افطار، و هنگام سحر، سوره ی مبارکه ی «قدر» را بخواند، در فاصله ی بین افطار و سحری، مانند کسی می ماند که در راه خدا به خون خود غوطه ور باشد. (بحار الانوار، ج95،ص11)

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ* وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ* لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ* تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ* سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»

احکام روزه

مسائلی که در ذیل آمده است، از رساله ی آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی، گرفته شده است.

• مبطلات روزه هشت چیز است.
• 1- خوردن و آشامیدن. 2- جماع. 3- استمناء. 4- دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم، و جانشینان ایشان، بنا بر احتیاط واجب. 5- رساندن غبار غلیظ به حلق، بنابر احتیاط واجب. 6- باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس، تا اذان صبح. 7- اماله کردن با چیز های روان. 8- عمدا قی کردن.
• اگر روزه دار سهوا چیزی را بخورد، یا بیاشامد، روزه اش باطل نمی شود.
• آمپول و سرم روزه را باطل نمی کند، هرچند که آمپول تقویتی یا سرم قندی نمکی باشد. همچنین اسپری که برای تنگی نفس استعمال می شود، روزه را باطل نمی کند. همچنین دارویی که در چشم و گوش ریخته می شود، هرچند مزه ی آن به گلو برسد، روزه را باطل نمی کند. ولی اگر دارو در بینی ریخته شود، و به حلق برسد، روزه را باطل می کند.
• اگر روزه دار چیزی را که لای دندان باقی مانده است، عمدا فرو ببرد، روزه اش باطل می شود و کفاره هم دارد.
• فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده اشکال ندارد. ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط مستحب آن است که آن را فرو نبرد.
• اگر بی اختیار منی از انسان بیرون بیاید، روزه اش را باطل نمی کند.
• اگر روزه دار در حال بیرون آمده منی از خواب بیدار شود، واجب نیست که از بیرون آمدن منی جلو گیری نماید.
• فرو بردن تمام سر در آب روزه را باطل نمی کند، ولی کراهت شدید دارد.
• کسی که مس میت کرده (یعنی جایی از بدن خود را به بدن میت رسانده) می تواند بدون غسل مس میت روزه بگیرد. و اگر در حال روزه هم میت را مس نماید، روزه ی او باطل نمی شود.
• هرگاه روزه دار عمدا قی کند، اگرچه بواسطه ی مرض و مانند آن ناچار باشد، روزه اش باطل می شود. ولی اگر سهوا بی اختیار قی کند اشکال ندارد.
• اگر روزه دار، آروغ بزند و چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آن را بیرون بریزد، و اگر بی اختیار فرو رود، روزه اش صحیح است.
• در چند جا، فقط قضای روزه واجب است. یعنی کفاره ندارد.
• اگر انسان، عملی که روزه را باطل می کند انجام ندهد، ولی نیت روزه نکند، باید قضای آن روز را بجا آورد. زیرا؛ در روزه نیت شرط است. همچنین اگر انسان، ریا کند، یا اینکه قصد کند که روزه نباشد. باید قضای آن روز را بجا آورد.
• کسی که در ماه رمضان جنب شده ولی غسل جنابت را فراموش کرده و با حال جنابت یک یا چند روز، روزه گرفته باید قضای آن را بجا آورد.
• کسی که در ماه رمضان بدون آنکه تحقیق کند، صبح شده یا نه؟ کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، بعد معلوم شود که صبح بوده است، باید قضای آن روز را بجا آورد.
• اگر کسی بگوید که صبح نشده و انسان به گفته او کاری که روزه را باطل می کند، انجام دهد، بعد معلوم شود که صبح بوده، باید قضای آن را بجا آورد.
• اگر کسی بگوید که صبح شده و انسان به گفته او یقین نکند، یا خیال کند که شوخی می کند، و خودش هم تحقیق نکند، و کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، و بعد معلوم شود که صبح بوده، باید قضای آن را بجا آورد.
• اگر انسان یقین کند، یا اطمینان پیدا نماید که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود که مغرب نبوده، باید قضای آن را بجا آورد.
• اگر انسان جهت تشنگی، مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند، و بی اختیار آب فرو رود، باید قضای آن را بجا آورد.
• اگر انسان آب داخل بینی کند، و بی اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.

مسائل فوق، گرفته شده از توضیح المسائل آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی (ادام الله ظله) است. از صفحه 307 تا صفحه324. ناشر: دفتر آیت الله العظمی سیستانی - قم مقدس. چاپ بیست و دوم، تا ریخ: 1423ه.ق چاپ ستاره.

رمضان آمد و آهسته صدا کرد مرا

مستعد سفر شهر خدا کرد مرا

از گلستان کرم طرفه نسیمی بوزید

که سراپای پر از عطر و صفا کرد مرا

«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ»، (بقره، آیه، 185) 

ماه رمضان، ماهی است که در آن، قرآن براى راهنمایى مردم و بیان نشانه‏هاى روشن هدایت و فرق میان حق و باطل، نازل شده است.

در اهمیت رمضان همین بس که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم، میفرماید: «لو یعلم العبدُ ما فی رمضان لودَّ  ان یکون رمضانُ السنة»، (بحار الانوار، ج 93، ص346،) اگر بنده ارزش ماه رمضان را بداند، آرزو می کند که سراسر سال رمضان باشد.

در روایتی از امام صادق علیه السلام، آمده است که؛ «أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ لِبَنِیهِ إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فَأَجْهِدُوا أَنْفُسَکُمْ فِیهِ فَإِنَّ فِیهِ تُقَسَّمُ الْأَرْزَاقُ وَ تُوَقَّتُ الْآجَالُ وَ یُکْتَبُ وَفْدُ اللَّهِ‏ الَّذِینَ یَفِدُونَ عَلَیْهِ وَ فِیهِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ الَّتِی الْعَمَلُ فِیهَا خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْرٍ.»،(بحار الانوار، ج 93، ص 341) امام صادق علیه السلام، در سفارش های خود به فرزندانش  هنگام حلول ماه رمضان، فرمود: جان های خود را به تلاش و کوشش، وادارید، زیرا؛ در این ماه روزی ها قسمت و اجل ها نوشته می شود، و در این ماه نام های مهمانان خدا که بر او وارد شده اند، نوشته می گردد، و در این ماه شبی است که عمل(عبادت) در آن از عمل(عبادت) هزار ماه بهتر است.

در روایت دیگر از امام صادق علیه السلام، آمده است: «نوم الصائم عبادة، و صمته تسبیح و عمله متقبل و دعاؤه مستجاب»، (من لایحضره الفقیه، ج، 2، ص 76) خواب روزه دار عبادت است، و سکوتش تسبیح،  و عملش پذیرفته و دعایش مستجاب می باشد.

البته، معلوم است که این همه ثواب در صورتی حاصل می گردد، که روزه ی انسان، روزه ی واقعی باشد. یعنی همه اعضای انسان روزه باشد. در روایتی از امیر المؤمنین علی علیه السلام، آمده است:«الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام والشراب»، (بحار الانوار، ج68، ص233) روزه دوری کردن از حرام هاست، همانگونه که انسان از خوردن و آشامیدن دوری می کند، باید از محارم نیز دوری نماید. در روایت دیگر از آن حضرت آمده است: «کم من صائم لیس له من صیامه الا الجوع و الضمأ، و کم من قائم لیس له من قیامه الا السهر والعناء»، (نهج البلاغه حکمت 145) بسا روزه داری که که از روزه ی خود، جز گرسنگی و تشنگی نصیبی نمی برد، و بسا شب زنده داری که از عبادت شبانه خویش جز نخوابیدن و رنج بهره ای نمی گیرد.

باز هم از آن حضرت رسیده است که : «صوم الجسد الامساک عن الاغذیة بارادة و اختیار خوفا من العقاب و رغبة فی الثواب و الاجر، صوم النفس إمساک الحواس الخمس عن سائر المآثم، و خلو القلب عن جمیع اسباب الشرّ»، (غرر الحکم ودررالکلم، ص424 )، روزه ی تن، عبارت است از خود داری کردن ارادی از غذا ها به انگیزه ی ترس از کیفر، و رغبت کردن به ثواب. و روزه ی نفس، عبارت است از نگهداشتن خواس پنجگانه از دیگر گناهان، و خالی کردن قلب از همه ی عوامل بدی.

امیدوارم که خداوند متعال مارا توفیق روزه ی واقعی را عنایت بفرماید، و در ماه نزول رحمت، نم نمی از باران معرفتش، بر سر ما بریزد، و باغستان خشکیده ی محبت ما را نسبت به خود، آبیاری نماید، و در زمره ی مقربان درگهش، اسمی از ما بنویسد، و چشمه سار قلب زنگار گرفته ی ما را جاری، نماید، و بلور های زیبای آشتی را در چشمان غبار گرفته ی ما، سرازیر نماید. و حال دعا و نیایش در شبهای صهبایی، کرامت بفرماید. آمین یارب العالمین. التماس دعا.